Spoljašnji i unutrašnji krug čovečanstva

Možemo da zamislimo da je čitavo čovečanstvo, ono koje nam je poznato, kao i ono koje nam je nepoznato, sastavljeno od, da tako kažemo, nekoliko koncentričnih krugova.

“Unutrašnji krug” se zove “ezoterijski”. Ovaj krug se sastoji od ljudi koji su postigli najviši stepen razvoja moguć za čoveka, od kojih svako poseduje individualnost najpotpunijeg stepena, nedeljivo “Ja”, sve oblike svesnosti koji su čoveku dostupni, punu kontrolu nad tim stanjima svesnosti, celokupno znanje dostupno čoveku i slobodnu i nezavisnu volju…

„Spoljašnji krug“ je krug mehaničkog čovečanstva, kome pripadamo i koje jedino poznajemo. Prvi znak ovog kruga predstavlja to da među ljudima koji mu pripadaju nema i ne može biti nikakvog opšteg razumevanja. Svako razume na svoj način i svi razumeju drugačije. Ovaj krug se ponekad naziva krugom „pometnje jezika“, to jest, krugom u kome svako govori svojim posebnim jezikom, gde niko ne razume druge i ne trudi se da ga drugi razumeju. U ovom krugu, međusobno razumevanje ljudi nije moguće, osim u stvarima koje nemaju neki veliki značaj i koje su povezane sa ograničenjima datog bića. Ako ljudi koji tom krugu pripadaju postanu svesni ovog opšteg nedostatka razumevanja i ako se u njima javi želja da shvate i da budu shvaćeni, to znači da imaju nesvesnu težnju ka unutrašnjem krugu, budući da uzajamno razumevanje počinje tek u egzoterijskom krugu (spoljašnjem delu unutrašnjeg kruga – prim. priređivača) i moguće je samo u njemu. Ljudi, međutim, do svesti o nedostatku razumevanja obično dolaze na sasvim drugačiji način.

Tako, mogućnost ljudi da razumeju zavisi od mogućnosti da prodru u ezoterijski krug, u kome razumevanje počinje.

Kapije unutrašnjeg kruga

Ako čovečanstvo zamislimo u obliku četiri koncentrična kruga, na površini trećeg unutrašnjeg kruga, odnosno egzoterijskog kruga, možemo da zamislimo četiri kapije kroz koje ljudi mehaničkog kruga mogu da se probiju....

Prva kapija je put fakira, put za ljude broj jedan, ljude fizičkog tela, instinktivno-motorički-senzitivne, bez mnogo srca i mnogo pameti.

Druga kapija je put monaha, religiozni put, put ljudi broj dva, to jest, emotivnih ljudi. Nije potrebno da telo i um budu previše jaki.

Treća kapija je put jogija. To je put uma, put za ljude broj tri. Srce i telo ne smeju biti naročito jaki, jer to na ovom putu može da predstavlja prepreku.

Pored ova tri puta postoji još i četvrti put, kojim mogu ići onu koji ne mogu da idu nijednim od prva tri puta.

Osnovna razlika između prva tri puta, to jest, puta fakira, puta monaha i puta jogija, sastoji se u tome što su prva tri puta vezana za stalne oblike, koji su tokom dugih istorijskih perioda postojali gotovo neizmenjeni. U osnovi svih ovih institucija leži religija. Škole jogija se, tamo gde postoje, spolja gotovo nimalo ne razlikuju od religioznih škola. U različitim istorijskim periodima i u različitim zemljama su, takođe, postojala i različita fakirska udruženja i redovi, koji još uvek postoje. Ova tri tradicionalna puta su, u granicama našeg istorijskog perioda, stalni putevi....

Četvrti put nije stalan

Četvrti put se od novih i od starih puteva razlikuje po tome što nikad nije stalan. On nema određenih oblika i nema institucija koje su vezane za njega. Ovaj put se pojavljuje i iščezava rukovodeći se sopstvenim specijalnim zakonima.

Četvrti put ne postoji nikad bez nekog rada određenog značaja, nikad bez nekakve obaveze, oko koje i u vezi s kojom jedino i može da postoji. Kada je taj rad završen, to jest, kad je ostvaren postavljeni cilj, četvrti put iščezava, to jest, nestaje sa određenog mesta i u određenom obliku, a nastavlja se, možda, u drugom obliku i na drugom mestu. Škole četvrtog puta postoje radi potreba rada koji se izvršava u vezi sa preuzetom obavezom. One nikada ne postoje same za sebe, kao škole koje za cilj imaju podučavanje i upućivanje...

G. I. Gurđijev govori o spoljašnjem i unutrašnjem krugu čovvečanstva, po pisanju P. D. Uspenskog, iz knjige „U potrazi za čudesnim“.

Prevod teksta sa engleskog, D. Milojković, odlomak priredio: G. B.